Het Rijks Administratief Centrum (RAC), gelegen in hartje Brussel tussen de Pachecolaan, de Congreskolom, de Kruidtuin en de Koningslaan, wordt vaak gezien als een breukvlak tussen de hoog- en de laagstad. 6 hectaren beton en een toren van 140 meter: een mooi voorbeeld van de manier waarop theorieën uit de privé-architectuur toegepast zijn op een overheidsgebouw. Een mooi voorbeeld ook van de manier waarop de publieke overheden met het stedelijk weefsel zijn omgesprongen gedurende de periode waarin de wetgeving in publiciteits- noch overlegmaatregelen voorziet. Tijdens de gekte van de wereldtentoonstelling Expo '58 start de werf die normaal gezien vier jaar zou duren. Pas in 1984 opent het laatste gebouw op de site, de Financiëntoren, plechtig de deuren. Uiteindelijk gaan er 25 jaar over de volledige opbouw van het RAC. Intussen is de wijk rond de Schaarbeekstraat en de overdekte Cluysenaarsmarkt (onder de huidige Esplanade) onder het gewicht van de site verpletterd en de Pachecolaan op onomkeerbare manier verminkt.

Het plan om 14 000 ambtenaren onder te brengen in het RAC wordt opgege-ven. Maar hoedanook zijn 700 gezinnen onteigend om plaats te ruimen voor bureaus. In eerste instantie komen de staatsambtenaren met z'n 5 500. Na 1983 worden er nog eens 3 000 ondergebracht in de Financiëntoren.

Door haar grootschaligheid en moderniteit moest het RAC de incarnatie zijn van de ef.ciëntie van de overheidsdiensten. Vandaag staan de gebouwen grotendeels leeg en hebben ze geen bestemming meer. Door een ommezwaai in de geschiedenis, de federalisering, is het ideaal van de centralisatie plots voorbijgestreefd.

In 2003 verkoopt de Belgische Staat het RAC aan Breevast N.V., een Ne-derlandse privé-groep die een jaar eerder al de Financiëntoren overkocht. In 2004 wordt de helft daarvan weer doorverkocht aan Dexia en Immobel / C.I.B. (Compagnie immobilière de Belgique) door Breevast N.V. .

Het gaat hier overigens om een " sale & rent back ", waarbij de Belgische Staat huurder blijft van de site en zo ook de rentabiliteit van de operatie voor de bouwpromotor verzekert.1

Voor wat er in de toekomst met de site moet gebeuren, is op voorhand nooit enig stedenbouwkundig kader vastgelegd.

De ambtenaren van de Vlaamse Gemeenschap hebben intussen de gebouwen al verlaten. Die van de Franse Gemeenschap maken zich op om in oktober 2004 te vertrekken. De federale staatsdiensten volgen uiteindelijk in januari 2005. In 2005 zouden dus alle 4 700 mensen die nu de site bevolken, weg moeten zijn. En in 2005 ook, zou de renovatie van de Financiëntoren moeten starten. De rest van de site is geklasseerd als Gebied van Gewestelijk Belang2 en zal het voorwerp zijn van een reeks procedures die meerdere jaren in beslag zullen nemen vooraleer ze rond zijn. En ondertussen, voor minstens 3 tot 5 jaar, blijven de miljoenen vierkante meters van het RAC leeg en onbenut.

Zal er uiteindelijk aangestuurd worden op een renovatie of, naar oude gewoonte, op een " afbraak-heropbouw " ? Zal er rekening gehouden worden met de kwaliteiten en de patrimoniale waarde van de site ? Welk lot is er weggelegd voor de openbare ruimten ? Hoe zal het sociale aspect (huisvesting, gentri.-catie, …) aangepakt worden ? Voorlopig staat niets vast en is er geen enkel publiek debat voorzien waarin deze vragen ter discussie staan.

Een totale ontmanteling van de site, en dus ook een zware, jaren durende werf, dreigt zich aan te kondigen voor Brussel… .

Verschillende initiatieven van uiteenlopende organisaties zijn intussen ontstaan om de aandacht te trekken van het publiek en een constructief debat rond deze buitengewone site op gang te trekken.

In november 2003 is dankzij een debat over de toekomst van het RAC3 , in aanwezigheid van o.a. de verantwoordelijke politici, de actuele situatie duidelijk uit de doeken gedaan en aan de kaak gesteld. Meteen werden al enkele mogelijke toekomstperspectieven geschetst. Gezien de leegstand binnenkort een vaststaand feit is, werd voor op korte termijn ook nagedacht over de mogelijkheden van een tijdelijke gebruik van het Centrum.

Als vervolg op dit debat werd op 19, 20 en 21 maart 20044, in het restaurant van het RAC, een open weekend georganiseerd om met alle mogelijke geïn-teresseerden na te denken over de site . De bedoeling van dit weekend was om een dynamiek op gang te brengen rond de belangen die op het spel staan voor het RAC en alternatieven voor de nabije toekomst uit te denken.

---

 1

De operatie "sale & rent back" wordt in detail beschreven in het atelier Procedure

 2

Definitie en details: zie atelier Procedure

 3

Welke toekomst voor het Rijks Administratief Centrum? Debat georganiseerd op initiatief van Disturb en City Mine(d) - op 10/11/2003 in de polyvalente zaal van het RAC - Deelnemers aan het debat: Willem Draps Brussels Gewest - Staatssecretaris belast met o.a. Ruimtelijke Ordening en Monumenten en Landschappen - Henri Simons Stad Brussel, Eerste Schepen belast met o.a. Stedenbouw en de bescherming van het Erfgoed - François Thiry Hoofdredacteur A+ - Christian Lasserre Econoom ULB - Benoît Moritz Stedenbouwkundige, aangesteld voor de nieuwe studie rond de Europese wijk, assistent ISACF-La Cambre - Gwenaël Breës Cinéma Nova - pleinOPENair - verenigingsleven - Chantal Dassonville Franse Gemeenschap - Architect - Xaveer De Geyter Architect - Thierry Decuypere Architect - assistent ISACF-La Cambre - Eric Corijn Socioloog - VUB - Marie Demanet verteg-enwoordigster van de Afvaardiging voor de Ontwikkeling van de Vijfhoek - Breevast n.v., op dat ogenblik de enige eigenaar van de site is niet ingegaan op de uitnodiging.

 4

Het initiatief werd genomen door City Mine(d), diSturb, Bureau Vers plus de bien être en Gwenaël Breës